امام خمینی (ره) :
« ما مفتخریم که باقر العلوم [که] بالاترین شخصیت تاریخ است و کسی جز خدای تعالی و رسول - صلی الله علیه وآله – و أئمه معصومین - علیهم السلام - مقام او را درک نکرده و نتوانند درک کرد ، از ماست » (1) .
یکی از نکاتی که با تأمل در وصیت نامه سیاسی الهی حضرت امام (ره) به آن می رسیم این است که ایشان از بین حضرات معصومین علیهم السلام فقط در مورد امام باقر علیه السلام این جمله را فرمودند ، شاید علتی که در مورد این برجستگی در وهله اول به ذهن خطور می کند ، همان مقام علمی یا به عبارت دیگر شکافنده علوم بودن آن حضرت باشد و لقب مبارک « باقر » نیز همان طور که می دانیم از جانب نبی مکرم اسلام صلی الله علیه وآله به حضرتش اعطا شده است! (2) و می دانیم که صحابی بزرگ ، جناب جابر بن عبد الله انصاری برای تعلّم به خدمت حضرتش مشرّف می شد (3) اما با وجود این مقام شامخ و اعجاب بر انگیز علمی که با مراجعه به روایاتی که - چه در زمینه فقه و چه در زمینه معارف - از آن حضرت وارد شده به آن پی می بریم، نباید از سائر ابعاد حضرت غفلت شود !
روزی عمر بن حنظله خدمت حضرت باقر علیه السلام مشرّف شد و عرضه داشت :
من گمان می کنم که در نزد شما منزلتی داشته باشم !
حضرت فرمود : بله !
راوی گفت : من از شما درخواستی دارم .
حضرت فرمود : آن چیست ؟
راوی گفت : این که اسم اعظم را به من یاد دهی !
حضرت فرمود : آیا توانایی آن را داری !
راوی گوید : گفتم : بله !
حضرت فرمود : پس داخل اتاق شو !
اسم اعظم خداوند از 73 حرف تشکیل شده و آصف بن برخیا تنها یکی از آن هفتاد و سه حرف را می دانست اما با این حال توانست که به آن یک حرف تکلم کند و سرزمینهایی که بین او تا تخت بلقیس بود محو شود و خلأی بین او و آن تخت ایجاد شود و او آن تخت را بردارد و همه این امور در کمتر از چشم بهم زدنی رخ داد.
راوی گوید : وقتی داخل اتاق شدم حضرت دست خود را بر زمین نهادند سپس اتاق [ به شکل عجیبی ] تاریک شد و بدنم شروع به لرزش و سر و صدایی نمود شبیه صدای رعد !!
سپس حضرت فرمود : حال چه می گویی آیا به تو یاد بدهم ؟!!
راوی گفت : نه ! آن گاه حضرت دست خود را از زمین برداشتند و اتاق به وضع اولیه خود بازگشت ! (4)
و همان جناب جابر (5) از اباجعفر امام باقر علیه السلام نقل می کند که ایشان فرمودند :
«اسم اعظم خداوند از هفتاد و سه حرف تشکیل شده و آصف بن برخیا تنها یکی از آن هفتاد و سه حرف را می دانست اما با این حال توانست که به آن یک حرف تکلم کند و سرزمینهایی که بین او تا تخت بلقیس بود محو شود و خلأی بین او و آن تخت ایجاد شود و او آن تخت را بردارد و همه این امور در کمتر از چشم بهم زدنی رخ داد !!
اما در نزد ما اهل بیت 72 حرف از آن 73 حرف موجود است لکن خداوند یک حرف را برای خود برگزیده است و لاحول و لاقوة إلّا بالله العلی العظیم !! (6)
حال به مغز کلام امام خمینی (ره) پی می بریم که فرمودند : « کسی جز خدای تعالی و رسول صلی الله علیه وآله و أئمه معصومین علیهم السلام مقام او را درک نکرده و نتوانند که درک کرد »!
آری چه کسی را یارای این است که بفهمد تحمل 72 حرف از اسم اعظم یعنی چه ؟! 72 حرفی که با هر یک از آن می توان در آسمان و زمین چنان تصرفی نمود که در قرآن در داستان سلیمان و بلقیس بیان شده !!
و شاید اشاره به همین تحمل عظیم باشد این آیه که فرمود : « إنا عرضنا الأمانة علی السموات و الأرض فأبین أن یحملنها و أشفقن منها و حملها الإنسان ... » (7) .
و منافات با این احتمال ندارد آنچه در ذیل آیه موجود است که می فرماید : « إنه کان ظلوماً جهولاً » چرا که ممکن است این ذیل ناظر به آن انسانهایی باشد که تاب و توان تحمل این اسم را ندارند و به دنبال آن می روند. مانند آن راوی مذکور در روایت بالا که از تحمل اسم اعظم ترسید و یا مانند بلعم باعور که قرآن می فرماید ما به او آیات خود را داده بودیم اما او به خاطر کم ظرفیتی از آن آیات منسلخ شد ، یعنی آنها را از دست داد ! (8)
آسمان بار امانت نتوانست کشید قرعه کار به نام من دیوانه زدند
پی نوشت :
1-صحیفه امام ، ج 21 ص397 .
2- کافی ،ج 2 ص 469 و470 .
3- همان : « وکان جابر بن عبد الله یأتیه فیتعلم منه » .
4- بحار الأنوار ، ج27 ص27 .
5- البته احتمال می رود که مراد از جابر در این روایت جابر جعفی باشد نه جابر بن عبد الله انصاری لکن جابر بن عبد الله نیز همانطور که گذشت از حضرت استفاده نموده است .
6- کافی ، ج1ص230 .
7- سوره أحزاب ، آیه 72 : « ما امانت الهی را به آسمانها و زمین عرضه نمودیم اما آنها از تحمل آن سرباز زدند و از آن امانت ترسیدند ، اما انسان آن را بدوش کشید ... » .
8- سوره اعراف ، آیه 175 .
حمید حاج علی
مدرس حوزه علمیه
